قوانيـن و مقررات دوپينگ
مقدمه:
امروزه علی رغم ممنوعیت دوپینگ، سوء استفاده از مواد غيرمجاز به يك اقدام شايع در ميان ورزشكاران تبديل شده است. به طوری که بارها در اكثر رشته هاي مختلف ورزشي شنيده ايم ورزشكاري به دليل مصرف مواد نيروزاي ممنوعه، از شركت در مسابقات رسمي محروم شد و گاهي مشاهده شده است كه مصرف كنندگان مواد نيروزاي ممنوعه دچار عوارضي هم چون سكته مغزي، سكته قلبي و حتي مرگ ناگهاني شدهاند.
حال اين سؤال مطرح است ورزشكاري كه به عمد و با علم به ممنوع بودن مواد آن را مصرف نموده است با ورزشكاري كه به طور اتفاقي و عدم آگاهي از ممنوع بودن مواد آن را مصرف مي كند يكسان برخورد ميشود؟ چه كسي يا كساني مسئول مرگ و نقص عضو ورزشكار مصرف كننده مواد غيرمجاز می باشند؟
۱۰-۱- تعــريف دوپينگ و تحلیل و بررسی آن
تعریف دوپينگ به معناي مصرف يك ماده ممنوعه يا روش ممنوعه توسط شخص سالم با هدف افزايش كارايي ورزشي می باشد.
۱- علت ممنوع بودن دوپينگ: اصلي ترين علت ممنوعيت دوپينگ معارض بودن آن با ارزشهاي ورزش، مضر بودن براي جامعه ورزش و اجتماع است. از علل ديگر آن مي توان به محافظت از سلامت ورزشكاران و فراهم كردن محيطي برابر، براي رقابتي سالم اشاره نمود.
۲- علت مصرف مواد ممنوعه توسط ورزشكاران: ورزشكاران متخلف با مصرف مواد ممنوعه درصدد افزايش كارآيي ورزشي خود به صورت غيرمجاز می باشند تا بتوانند از اين طريق از امتيازهاي مادي و معنوي كه براي نفرات برتر مسابقات ورزشي معين شده است بهره مند گردند كه مي توان براي مثال به جوايز مالي و هم چنين خدمات و تسهيلاتي كه كشور متبوع ورزشكار در صورت كسب موفقيت براي آن ها در نظر گرفته است، اشاره نمود.
۳- ليست مواد نيروزاي ممنوعه: آژانس جهاني مبارزه با دوپينگ هر ساله ليستي از مواد غيرمجاز در ورزش را ارائه ميكند كه دائماً به خاطر مصرف مواد جديد توسط ورزشكاران در حال تغيير است و ورزشكاران ميبايست نسبت به ليست مواد معرفي شده آگاهي داشته باشند. زيرا كه جهل به اين موارد نميتواند رافع مسئوليت ورزشكار شود. بر مبناي دستورالعمل آژانس جهاني ضد دوپينگ ورزشكاران وظيفه دارند از مواد غيرمجاز و آن چه كه مصرف ميكنند آگاه باشند، اگرچه ممكن است مجازات ورزشكاران بيگناه موجب ناراحتي آن ها را فراهم آورد ولي پيامهاي آموزشي در اين مورد كاملاً واضح است كه ورزشكاران نسبت به اعمال خود مسئولند.
۴- نوع رشته ورزشي و مصرف مواد غيرمجاز: طبق آمار به دست آمده كم ترين مصرف داروهاي غيرمجاز در رشته هاكي روي چمن می باشد و در رشتههاي وزنه برداري، دوميداني، بدنسازي، كشتي و فوتبال بيشترين آمار مصرف مواد غيرمجاز توسط ورزشكاران گزارش شده است.
۵- ميزان مصرف مواد نيروزاي ممنوعه: تشخيص هر ميزان از ماده غيرمجاز در نمونه ورزشكار به عنوان اقدام عليه قوانين ضد دوپينگ قلمداد ميشود و مجازات مقتضي براي فرد خاطي در نظر گرفته ميشود.
۶- روش ممنوعه: دوپينگ خوني يك روش ممنوعه در ورزش است. افزايش هموگلوبين خون را دوپينگ خوني ميگويند. در اين روش خون خود ورزشكار نگهداري ميشود و قبل از مسابقه به وي تزريق ميشود. اين عمل باعث افزايش توانايي، حمل اكسيژن در خون و افزايش مقاومت و نهايتاً افزايش قدرت استقامتي فرد در ورزشهايي نظير اسكي، دوي ماراتن، دوچرخه سواري می باشد.
۷- معافيت درماني: تعدادي از داروهاي ممنوعه در درمان برخي از بيماريها دخالت دارند. براي مصرف اين داروها ورزشكاران نياز به اخذ معافيت درماني خواهند داشت. ورزشكاراني كه بيمارند و با تشخيص پزشك متخصص ورزشي نياز به مصرف داروهاي ممنوعه دارند پس از طي مراحلي با تأييد ستاد ملي مبارزه با دوپينگ و كميته ضد دوپينگ فدراسيون جهاني آن رشته ميتوانند مبادرت به مصرف داروي ممنوعه كنند. سه شرط مهم براي مصرف داروهاي ممنوعه توسط ورزشكاران عبارتند از:
الف- در صورتي كه ورزشكار داروي ممنوعه را مصرف نكند سلامت وي به مخاطره می افتد.
ب- داروي جايگزين ديگري وجود نداشته باشد.
ج- مقداري از داروي ممنوعه مصرف شود كه باعث افزايش عملكرد ورزشكار نشود. با وجود سه شرط فوق، مدارك و مستندات بيماري ورزشكار به ستاد ملي مبارزه با دوپينگ ارسال و سپس با تشكيل كميته معافيت درماني رأي به مصرف آن دارو (با دوز و زمان مشخص) يا عدم مصرف آن ميدهند. البته لازم به ذكر است در صورت وجود موارد اورژانس روند متفاوت بوده و ابتدا دارو براي بيمار به شكل اورژانس مصرف شده و سپس مستندات و مدارك به ستاد ملي مبارزه با دوپينگ جهت اخذ معافيت درماني ارسال خواهد شد.
۱۰-۲- دوپينگ آگاهانه و دوپينگ غيرآگاهانه
امروزه هيچ روش آناليز شدهاي قادر به افتراق ميان نمونه فرد اقدام كننده به دوپينگ و نمونه ورزشكاري كه به طور غيرمستقيم در معرض عامل دوپينگ قرار گرفته نيست. بنابراين ورزشكاران بايد نسبت به احتمال دوپينگ ناخواسته آگاه باشند، زیرا كه براساس قوانين بين المللي صرف نظر از منشأ آن ماده، ورزشكار مسئول وجود هرگونه ماده غيرمجاز در نمونه خود است. در سالهايي كه كنترل دوپينگ در رشتههاي ورزشي مختلف انجام شده است، موارد مثبت زيادي گزارش شده است. بعضي از اين موارد به خوبي مسجل شدهاند و ورزشكاران، به استفاده از ماده غيرمجاز اقرار كردهاند، در ساير موارد ورزشكاران منكر استفاده از دارو شده و شرايطي به غير از دوپينگ عمدي را ادعا كردهاند.
۱۰-۳- موارد مرسوم دفاعيه ورزشكاران
شامل: الف- استنشاق غيرمستقيم دود ناشي از داروهايي مثل ماري جوانا، كوكائين، متامفتامين
ب- مصرف غذاهاي محتوي مواد غيرمجاز هم چون اغذيه حاوي دانه خشخاش، چاي گياهي، برگ كوكا و باقي مانده مواد آنابوليك در گوشت
ج- دوپينگ با داروهاي معمولي، اين داروها عبارتند از: داروهاي ضدسرفه، ضدسرماخوردگي، ميگرن، قهوه و شكلات كه مصرف بيش از حد اين داروها در مدت زمان كوتاه باعث مي شود تست دوپينگ را مثبت كند.
د- مكمل هاي غذايي كه گاهي به دليل فاسد شدن و آلودگي، عدم درج مواد تشكيل دهنده بر روي برچسب، درج برچسب تقلبي و اشتباه بر روي مكمل ها و وجود يك نوع ماده ممنوعه در مكمل ها مي تواند از موارد دوپينگ ناخواسته در ميان ورزشكاران باشد كه ميتوان با تنظيم و وضع قوانيني براي نظارت بر صنايع ساخت مكملها و اجراي مجازات براي ارائه دهندگان محصولات آلوده و فاقد استاندارد و فاقد برچسب از وقوع دوپينگ ناخواسته و حوادث ناشي از آن براي ورزشكاران جلوگيري يا باعث كاهش آن شد.
۱۰-۴- مجازاتهاي ورزشكاران مرتكب دوپينگ
در جوامع بين المللي چهره ورزش با هيچ يك از امور از نظر الزام دولتها به رعايت مقررات قابل مقايسه نيست و اين در حالي است كه كشورها تصميمات فدراسيون بين المللي و كميتههاي بين المللي ورزشي را با رغبت و تمايل هرچه تمام تر اجرا ميكنند.
۱۰-۵- انتخاب ورزشكاران براي آزمايش دوپينگ
مطابق با قوانين جاري كنترل دوپينگ در هر رويداد ورزشي آزمايش دوپينگ صورت ميگيرد و مقامهاي اول تا چهارم مورد آزمايش دوپينگ قرار ميگيرند. نهايتاً در هر مكاني و زماني احتمال آزمايش دوپينگ براي هر ورزشكار وجود دارد، حتي اگر مقامي كسب نكرده باشد.
۱۰-۶- مجازاتهاي دوپينـگ آگاهـانه
در صورت مصرف استروئيدهاي آنابوليك، داروهاي ادرارآور، هورمونهاي پپتيدي و گليكو پروتييني و آنالوگهاي آن ها:
در اولين ارتكاب به جرم ۲ تا ۴ سال محروميت از شركت در مسابقات رسمي
در دومين ارتكاب به جرم محروميت مادام العمر از شركت در مسابقات رسمي
۱۰-۷- مجازات هاي دوپينگ غيرآگاهانـه
در رابطه با مصرف مواد غيرمجاز ديگر به جز موارد مذكور در دوپينگ آگاهانه:
در اولين مورد تخلف سه تا شش ماه محروميت از شركت در مسابقات رسمي
در دومين مورد تخلف، دو سال محروميت از شركت در مسابقات رسمي
در سومين مورد تخلف، محروميت مادام العمر از شركت در مسابقات رسمي.
۱۰-۸- مجــازاتهاي مشترك دوپينـــگ آگاهانه و دوپينگ غيـرآگاهانه
عدم شركت در مسابقات بين المللي و يا مسابقات تحت نظارت فدراسيون ملي
محروميت از شركت در سمينار و يا همايش بين المللي و رسمي
محروميت از موقعيت شغلي (داوري، مربيگري، مسئوليت، رياست، مشاوره) ورزشي.
سلب هرگونه ترفيع، مدال، عناوين و مقامهايي كه در هنگام يا پس از تاريخ دوپينگ كسب شده است. هم چنين در مورد ارتكاب به جرم دوپينگ ورزشكاران، گاهي مجازاتهايي براي شخصيتهاي حقوقي از قبيل فدراسيونهاي مربوطه و باشگاههاي ورزشي در نظر گرفته ميشود كه اكثراً مجازاتهاي مالي می باشند.
۱۰-۹- مسئـوليت حـوادث ناشي از دوپينگ
به طور كلي ميتوان گفت كه اگر مرتكب دوپينگ خود ورزشكار باشد در صورت بروز صدمات جسماني و روحي هيچ كس به جز ورزشكار مسئول نيست؛ اما اگر اجبار و اكراه توسط مربي، پزشك، سرپرست و غيره باعث بروز صدمات جسماني و روحي (ناشي از مصرف مواد ممنوعه) به ورزشكار شود، در صورتي كه سبب اقوي از مباشر باشد مسئول هستند.