مسائل کیفری پیرامون تلفن همراه

 س- ابتدا توضیحی کوتاه در خصوص کارکرد تلفن همراه در زندگی روزمره بفرمایید؟

ج: بر خلاف دهه های گذشته، امروزه تلفن همراه صرفاً وسیله ای از برای مکالمه به روش سنتی نیست، بلکه پلی به دنیایی از امکانات وسیعی است که به گوشه ای از آنها اشاره می‌شود: بطور کلی علاوه بر ذخیره تلفن های شخصی، دریچه ای از برای مکالمات صوتی و تصویری و یا شنیدن پادکست های مرتبط با رمان های سرگرم کننده و سروده های شعرا و نویسندگان بومی و خارجی، آشنایی با ادبیات متنوع از قبيل متون و داستانهای کوتاه و بلند سریالی، کتابهای صوتی است. همچنین ضمن امکان پرداخت انواع قبوض حتی روزهای تعطیل و رزرو بلیط سفرها، استفاده از آرشیو تلوبیون، شرکت در کلاس های مجازی، دوره های آموزشی برخط و غیر برخط را تسهیل میکند.

بهره گیری از تجربیات دیگران در قالب کلیپهای متنوع، يادگيري صفر تا صد مهارت های شغلی، کسب مهارت‌های زندگی در حوزه های نا محدود، مراجعه به شبکه های اجتماعي رنگارنگ و پر کردن اوقات فراغت، تفّرج در کانالهای گوناگون، سرگرمی و نشاط با دیدن تصاویر طبیعت و حیات وحش، پخش موسیقی و آهنگهای انگیزشی در حین پیاده روی و ورزش های روزانه از جمله سایر امتیازات آن است.

از جمله مبادله خاطرات تلخ و شیرین با گذاردن استوری های تصویری، ثبت نام و تکمیل فرم های لازم در دانشگاه های داخلی و خارجی، ارائه فرم های اداری برای سازمان‌های دولتی و غیر دولتی، ابلاغ اوراق قضایی و پیگیری پرونده های دادگستری، ارسال تصویر مدارک به مراجع مختلف، نگهداری کپی مدارک هویتی، تبديل صدا به متن های گوناگون هنگام نگارش مقالات علمی‌ و غیره، دسترسی به کتابخانه های سراسر دنیا، تماس با پزشک و ویزیت از راه دور، ارسال نسخه به رادیولوژی و آزمایشگاه، راه یافتن به تمام کلاب هاوس ها و مجامع و گروه های سیاسی-اجتماعی، اطلاع از آخرین وضعیت هوا و قیمت ارز، خرید خدماتی مانند تاکسی اینترنتی و کالاهای مورد نیاز روزمره با تحویل در منزل یا محل کار، مسیریابی مبدأ و مقصد در سفرهای درون شهری، و در یک کلام حذف مرزهای مکانی و زمانی و به عبارت دیگر دنیا در کف دست ماست.

س- حال تصور کنیم اگر چنین وسیله ای با این کاربری گسترده ای که توصیف شد در معرض سرقت قرار بگیرد، چه باید کرد؟

ج- مهم‌ترین اقدامی که باید بعد از  سرقت یا مفقود شدن آن انجام داد، مسدود کردن (سوزاندن) سیم کارت از طریق دفاتر خدمات مشترکین است.

– مرحله بعدی، طرح شکایت در دادسراست، که صاحب گوشی باید بلافاصله بعد از حادثه، جهت تسهیل نقطه زنی توسط پلیس با مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم، پیگیری موضوع را تقاضا کند.

– مدارک لازم برای طرح و پیگیری شکایت در مورد سرقت یا مفقود شدن گوشی تلفن همراه:

_ اصل و دو برگ فتوکپی از فاکتور خرید گوشی.

_ اصل و دو برگ فتوکپی از شماره سریال پشت جعبه گوشی.

_ اصل و دو برگ فتوکپی از کارت ملی شاکی.

_ حضور شخص شاکی یا وکیل وی.

بنابراین به مشترکانی که کارتن گوشی خود را در دسترس ندارند، توصیه می‌شود که از هم اکنون از طریق اینترنت، سریال گوشی خود را به دست آورده و آن را برای روز مبادا، یادداشت کنند. زیرا داشتن و ارائه این شماره برای ردیابی گوشی الزامی است.

افزون بر آن، از ظرفیتهای سامانه همیاب ۲۴ نیز بهره گیری شود. این سامانه دانش بنیان که به منظور اعلام سرقت تعبیه شده نه تنها شامل گوشی بلکه لب تاب، دوربین و کلیه لوازم دیجیتالی نیز در می‌شود و مورد حمایت معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری اصناف موبایل و کامپیوتر سراسر کشور و ۸۵۰۰ دفتر پیشخوان خدمات دولت است.

س- اکنون چه راهکارهایی جهت پیشگیری توصیه میفرمایید؟

ج: در بسیاری موارد دیده شده افرادی در معابر عمومی و اماکن مختلف با خونسردی کامل مشغول گفتگوهای غیر ضروری هستند و یا در خودروی خود در حالیکه شیشه ی خودرو پایین است، گوشی را بر روی داشبورد رها میکنند و یا در جیب و کیف خود به گونه ای نگهداری میکنند که موجب تحریک سارقین میشوند.

البته در صورت سرقت، در مواردی که قابل نقطه زنی باشد، قابل تعقیب است. در این ارتباط، شخصاً پیگیری پرونده قتل پیر زنی ساکن شمال شهر را برعهده داشتم که نظافتچی منزل به سودای دستیابی به دلارها، طلا و جواهراتش، وی را با روسری خفه و بهمراه سرقت موبایلش پا به فرار میگذارد. متعاقباً با طرح شکایت کیفری در یکی از بناهای نیمه ساخته دستگیر و به سزای اعمالش رسید.

لهذا توصیه اکید این استکه حتی الامکان در محلات و یا خیابانهای خلوت و تنها مکالمه نکنیم و در صورت لزوم یا از هندز فری استفاده و یا در جهت مخالف خیابان حرکت کنیم تا از دسترسی برخی موتور سواران در امان باشیم.

س- در خصوص خرید و فروش خودِ گوشی چه توصیه هایی دارید؟

ج- در مورد سیم کارت با توجه باینکه در دفاتر خدمات مشترکین با ارائه مدارک لازم مبادله  صورت می پذیرد، مشکلی نیست. لکن هنگام خرید گوشی شایسته است به نکات زیر توجه داشته باشیم:

– موبایل را از فروشگاه‌های معتبر که دارای پروانه کسب هستند، خریداری کنید.

– دقت کنید که گوشی موبایل حتما دارای ضمانتنامه معتبر باشد.

– هنگام خرید، حتما از فروشنده فاکتور خرید مهر شده دریافت کنید.

– از انعکاس مراتب در سامانه همتا غفلت نکنید.

س- آیا باستناد اسکرین شات یا صوت و فیلم های ضبط شده‌، میتوان از کسی شکایت کرد؟

ج: به موجب ماده ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی دلایل اثبات جرم عبارتند از: اقرار، شهادت و سوگند در مواردی، علم قاضی.

بنابراین فیلم ضبط شده یا صدای ضبط شده و سایر مواردی از این دست نمی‌تواند به‌عنوان تنها دلیل شاکی، کافی باشد.

چنین مواردی را به‌عنوان اماره‌ای در کنار سایر اماره‌ها قرار داد که قاضی رسیدگی‌کننده به پرونده بتواند براساس آن به علم کافی در مورد قضیه دست یابد و رای صادر کند.

لذا در موارد جرائم سایبری میتوانند تا اندازه زیاد، راهگشا باشند. بخصوص هنگامیکه وسیله ای جهت آبروریزی و اخاذی مالی و گاهی بهانه‌ای برای اجبار به رفتارهای غیراخلاقی نسبت به بانوان، قرار گیرد.

در واقع، همین‌که کسی اقدام به تهدید افشای اطلاعات خصوصی کند، حتی اگر آن عمل را هرگز انجام ندهد، ارتکاب جرم” تهدید” قابل شکایت و پیگیری است.

در خصوص پیگیری و شكايت از چنین جرائمی، افراد باید در تهران به دادسرای جرائم رایانه ای و اینترنتی و در سایر شهرها به دادسرای محلی که جرم در آن محل رخ داده، مراجعه کنند

 در حال حاضر بر اساس قوانین جاری، ادله الکترونیکی به‌عنوان ادله اثبات دعوی در جریان دادرسی مورد توجه قرار گرفته و با تصویب قانون جرائم رایانه‌ای، قانون‌گذار به‌صورت صریح به موضوع جرم در فضای مجازی پرداخته است.

س- در صورت ضرورت دسترسی به پرینت پیامک هایی که حاوی جرائمی مانند مطالب توهین آمیز است، چه باید کرد؟

ج: طبق قانون در جرایم رایانه ای، اپراتورهای تلفن همراه مکلفند که اطلاعات تماس و پیام را تا شش ماه ذخیره و نگهداری کنند.

🔸بنابراین فقط پرینت مکالمات شش ماه آخر آنهم با طرح شکایت مثل رابطه نامشروع با دستور مقام قضایی برای مرجع رسیدگی کننده ارسال می شود .

🔸باید گفت صرف اتهام یا شک به دیگری دلیلی برای مرجع  قضایی نمی شود که پرینت تلفن همراه کسی را بگیرد.

بلکه اگر مقام قضایی جهت کشف جرم تشخیص بدهد که متن پیام ها لازم است، از مخابرات استعلام میکند.

🔸مصلحت بازپرس یا دادیار وقتی بوجود می آید که اولا از روش های دیگر حقوقی امکان کشف جرم وجود نداشته باشد و ثانیا تاثیر مستقیم گرفتن متن پیام ها در کشف جرم مشخص و روشن باشد.

س- در خصوص خرید و فروش کالاهای دیجیتالی بخصوص بدنبال همه گیری کرونا، چه نکات قابل توجهی وجود دارد؟

ج: در هنگام سفارش کالا در پیج‌ها و فروشگاه‌های برخط در فضای مجازی اولاً: از پرداخت بیعانه یا کل مبلغ جداً خودداری کنید و سعی کنید بهای کالای خریداری شده را در هنگام دریافت محصول درب منزل پرداخت کنید. ثانیاً: آدرس سایت فروشگاه‌های آنلاین که از آنها اقدام به خرید می‌کنید،  باید با عبارت HTTPS شروع‌ شود. فقدان هر یک این مشخصات به معنی این است که شما در حال افتادن به دام کلاهبرداران و از دست دادن پول خود هستید.

ضمنا تمامی درگاه‌های پرداخت بانکی باید به عبارت SHAPARAK.IR (شاپرک ) ختم شود.

س- با لینک های بد افزار چه کنیم؟

امروزه بسیاری از خدمات سازمانها و نهاد های دولتی مانند توزیع وجوه یارانه ها و نیز ابلاغ اوراق قضایی شامل دادنامه ها و احضاریه ها از طریق نرم افزار هایی مانند سامانه ثنا صورت می پذیرد، که بطور نمونه پیامک‌های ابلاغ قضایی فقط با سرشماره ADLIRAN ارسال می‌شود و فاقد لینک است و به هیچ وجه برای مشاهده ابلاغ قضایی نیاز به واریز وجه نیست. لهذا هرگونه پیامک‌ دارای لینک از شماره شخصی جعلی بوده و به قصد کلاهبرداری است و هرگز بر روی چنین لینک هایی کلیک نکنید.

همچنین ضمن اینکه برخی جرائم مانند سرقت چک به سامانه نما (متعلق به اداره آگاهی) اعلام میشود، پیامک‌های مربوط به سامانه همتا (طرح رجیستری تلفن همراه) فقط با سرشماره HAMTA ارسال می‌شود. سایر پیامک‌ها، جعلی و با هدف سوءاستفاده از اطلاعات بانکی ماست. بنابراین به هیچ وجه وارد لینک‌های ارسال شده جعلی نشویم.

س- آیا ضبط صدا توسط افراد عادی جرم است؟

ج- برخی از افراد به اقتضای شغل شان بعضاً مجبور به ضبط مکالمات طرف مقابل هستند. مثلا روزنامه نگاران و خبرنگاران که در پی مصاحبه با اشخاص هستند غالبا باید از وسیله ضبط صدا یا مکالمات استفاده کنند. یا در مشاغلی مانند وکالت نیز برخی وکلا برای اینکه نکاتی فراموش نشود ممکن است صدای موکل خود را ضبط کنند. همچنین در تماس با خیلی از مؤسسات خصوصی و دولتی در ابتدای برقراری ارتباط اعلام می‌کنند، این گفتگو برای مقاصد آموزشی و نظارتی ضبط می‌شود.

به رغم تاکید شدید قانون اساسی بر حفظ حریم شخصی افراد، صِرف ضبط صدا، برای افراد عادی جرم انگاری نشده است. به عبارت دیگر، نمی‌توان شخصی را به اتهام ضبط صدا در دادگاه متهم کرد. مگر اینکه از صدای ضبط شده، علیه شخص استفاده کرده به طوری که آبرو و حیثیت وی را خدشه‌دار کند یا موجبات ضرر به وی را فراهم سازد.

بنابراین در صورت سوء استفاده از مطالب ضبط شده توسط هر یک از طرفین، اگر این سوء استفاده منطبق با سایر عناوین مجرمانه مثل توهین، تهمت، افترا، اخاذی و… باشد، می‌تواند دارای مسئولیت کیفری شود؛ اما صِرف ضبط مکالمه و یا گفتار رد و بدل شده توسط اشخاص حاضر در آن، فاقد هرگونه جنبه کیفری است و هیچگونه رویه قضائی نیز مبنی بر مجرمانه بودن صرف ضبط مکالمات شخصی وجود ندارد.

س- چه کنیم که طعمه مجرمین حرفه ای، بخصوص جرایم سازمان یافته نشویم؟

ج: امروزه زمینه بسیاری از انواع و اقسام کلاهبرداری را خود قربانیان جرم فراهم میکنند. فرص کنید فردیکه اقدام به انتشار عکس و فیلم هایی از زندگی خصوصی خود می‌نماید مثلاً تصاویری از لوازم موجود در منزل را استوری می‌کند و یا بجهت فخر فروشی به دیگران گزارش سفرهای خود را به رخ دوستان می‌کشد، عملاً افراد طماع را تحریص می‌نماید. همچنین برخی به منظور رسیدن به اهدافی مانند بخت‌گشایی، بطلان سحر و جادو اطلاعات فردی خود را در اختیارکانال هایی تحت عنوان فالگیری می‌گذارند، که در اینصورت انتظاری جز دست اندازی سارقین نباید داشته باشیم.

پایان