حقوق و جامعه

مستثنيات اراضی منابع طبيعى

گفتگو

مقدمه: برخی اراضی مزروعی یا مرتعی برای حفظ منابع طبیعی یا محیط زیست، ممکن است از سوی دولت به عنوان اراضی ملی اعلام و در اختیار سازمان منابع طبیعی یا سازمان محیط زیست قرار داده شود اما گاهی هم تنها بخشی از اراضی ملی اعلام شده و مابقی آن به عنوان مستثنیات از اراضی ملی جدا شده و در اختیار مالکان خصوصی قرار می‌گیرد؛ ملی اعلام شدن زمین باید مطابق با مقررات آگهی شده و تشریفات خاصی را طی کند.

وقتی تمام یا بخشی از اراضی از سوی دولت ملی اعلام می‌شود، موضوع باید مطابق با تشریفات آگهی شود تا اگر کسی به موضوع معترض است، ظرف مهلت مقرر به ملی شدن این اراضی اعتراض کند. البته اعتراضات طبق ماده ۵۶ قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگل‌ها و مراتع كشور در کمیسیون ویژه‌ای که مطابق این ماده تشکیل می‌شود، رسیدگی شده و در خصوص آن حکم قطعی صادر می‌شود. کمیسیون موسوم به ماده ۵۶ قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگل‌ها و مراتع كشور یه مرجع رسیدگی اداری است که آرای آن از اعتبار قانونی و اجرایی برخوردار است.

عباس برزگر، حقوقدان و کارشناس حقوق محیط زیست به تفصیل در خصوص شرایط اعلام مستثنیات از اراضی ملی و نحوه اعتراض به ملی شدن اراضی دارای مالک خصوصی، اظهار کرد:

دو دسته از اراضی ملی در داخل و خارج شهرها در کشور وجود دارد، در کشور ما برخی اراضی جزو منابع ملی است که تحت عنوان اراضی موات نامگذاری شده و ارگان‌های مختلفی، با این اراضی سر و کار دارند که یکی از آنها سازمان زمین شهری است.

در حقیقت سازمان زمین شهری متولی آن دسته از اراضی است که در محدوده شهرها قرار دارد، اگر این اراضی در گذشته متعلق به فردی نبوده و در حال حاضر به نام دولت باشد اما در زمان کنونی، فردی مدعی مالکیت آنها شود، دولت به میزان یک‌هزار متر از این اراضی را به مدعی بازگردانده و در صورت وجود مازاد، قیمت آن را به فرد می‌پردازد که این موضوع نیز مقررات خاص خود را دارد.

بخش دیگری از اراضی ملی در خارج از شهرها وجود دارد، بیشترین اراضی کشور که اراضی ملی محسوب می‌شود، در اختیار سازمان‌ جنگل‌ها و منابع طبیعی است که وظیفه حفاظت از اراضی دولتی و ملی را بر عهده دارد.

نقشه‌های هوایی که توسط سازمان جغرافیایی گرفته می‌شود، مرز بین مستثنیات و اراضی ملی را مشخص کرده و نشان می‌دهد که در چه مناطقی، آثار کشت و زرع و ساختمان‌سازی وجود دارد و بر این اساس، در مناطقی که این آثار مشاهده شود، تصرفات مردم را مستثنیات و سایر موارد را اراضی منابع ملی می‌نامند.

بخشی از این اراضی تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست است زیرا از لحاظ تقسیم‌بندی و از نظر ماهیتی، مناطق محیط زیستی و مناطق منابع طبیعی با هم تفاوت دارند، از جمله این محدوده‌ها، پارک‌های ملی، مناطق حفاظت‌شده و پناهگاه‌های حیات وحش است که آثار طبیعی ملی سازمان حفاظت محیط زیست را تشکیل می‌دهد.

🔹سند منابع ملی باید در اختیار سازمان جنگل‌ها و مراتع باشد

برخی از اراضی که دولت به عنوان منابع ملی اعلام می‌کند، ممکن است شامل اراضی مستثنیات باشد که متعلق به مردم است و به صورت آبا و اجدادی، در آن کشت و زرع داشته‌اند اما با این وجود، منابع طبیعی، برای آنها به عنوان اراضی ملی سند گرفته است. در چنین مواردی، به حقوق دارندگان این اراضی تعدی می‌شود. وی با اشاره به اینکه، مردم حق دارند تا به ملی اعلام شدن اراضی اعتراض کنند، اگر زمینی که متعلق به مردم باشد یا مردم به طور سنتی در آن کشت و زرع دارند، به عنوان منابع ملی اعلام شود، مردم می‌توانند از این تصمیم، به کمیسیون ماده واحد قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده ۵۶ قانون جنگلها و مراتع که اصطلاحا کمیسیون ماده ۵۶ نامیده می‌شود، شکایت کنند.

بر اساس قانون، مسئول اداره جهاد کشاورزی محل، مسئول اداره جنگلداری، عضو هیأت واگذاری زمین، یک نفر قاضی دادگستری و بر حسب مورد دو نفر از اعضاء شورای اسلامی روستا یا عشایر محل مربوطه اعضای کمیسیون را تشکیل می‌دهند.
وی با تاکید بر اینکه، کمیسیون در موضوع شکایت باید اعلام نظر کند، افزود: اگر افرادی به ملی شدن اراضی اعتراض داشته باشند، کمیسیون به اعتراض رسیدگی می‌کند و در رای صادره خود باید میزان اراضی ملی و میزان مستثنیات از اراضی ملی که می‌تواند در اختیار زارع یا متصرف باشد را به روشنی تعیین کند.

تا زمانی که سند اراضی ملی به نام دولت صادر نشده باشد، امکان اعتراض به این موضوع وجود دارد، مردم می‌توانند به ملی شدن اراضی یا میزان مستثنیاتی که برایشان تعیین می‌شود، اعتراض کنند زیرا این موضوع، در رابطه با حقوق مکتسبه آنها است. پس از صدور رای قطعی کمیسیون، اگر اراضی دارای سند شخصی باشند، سند شخصی باطل و سند به نام دولت صادر می‌شود و اگر هم اراضی فاقد سند باشد، که برای صدور سند ملی به نام دولت اقدام می‌شود.

رای صادره از کمیسیون‌های ماده ۵۶ قطعی محسوب می‌شود، با توجه به اینکه کمیسیون ماده ۵۶ یک مرجع اداری زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی محسوب می‌شود، امکان اعتراض به آرای آن، در مواردی که خلاف صریح مقررات قانونی باشد، در دیوان عدالت اداری وجود دارد و اگر دیوان رای کمیسیون را خلاف قانون تشخیص دهد، می‌تواند آن را ابطال کند؛ ولی تا زمانی که دیوان عدالت اداری رای کمیسیون را ابطال نکرده باشد، عملیات اجرای رای کمیسیون متوقف نخواهد شد.

🔹اختلافات بین محیط زیست و منابع طبیعی به ضرر اراضی ملی

از جمله مشکلات و معضلات موجود در کشور، اختلافات بر سر اراضی است، بر عکس موارد فوق که زمین شخصی ملی اعلام می‌شود، گاهی نیز مشاهده می‌شود که اراضی ملی فاقد سند بوده یا اینکه دارای سند به نام دولت است اما افراد فرصت‌طلب، زمین‌خواری کرده‌ و بر این اراضی چنگ انداخته‌اند و به همین دلیل نیز مسئولان دولت و قوه قضاییه، با صدور بخشنامه‌هایی بر حفظ اراضی منابع ملی تاکید و از آن حمایت کرده‌اند.

گاهی اوقات مشاهده می‌شود که در پارک‌های ملی منابع طبیعی، اراضی ملی واگذار شده است. در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که علت ایجاد چنین مشکلی چیست؟ باید اینگونه پاسخ داد که قانون می‌گوید سند منابع ملی باید در اختیار سازمان جنگل‌ها و مراتع باشد؛ این در حالی است که سند در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست است و اگر شخصی این اراضی را تصرف کرد، ارایه دادخواست خلع ید مستلزم داشتن سند مالکیت است.
سازمان حفاظت محیط زیست با پیگیری‌های خود، اسناد بسیاری از این اراضی را در اختیار دارد تا از آنها حفاظت کند، این سازمان و نیز منابع طبیعی، در مورد نگهداری از این اراضی، با یکدیگر اختلافاتی دارند که مشکلاتی را نیز ایجاد کرده است.
منبع: روزنامه حمايت

نوشته های مشابه

‫13 دیدگاه ها

  1. دو نوع زمین خوار در کشور ایران وجود دارد ۱- یکی شخص یا اشخاصی که نتواند یا نتوانند به موقع و به اندازه رشوه خود را به کارکنان (الف – اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان … ب – اداره اجازه برداشت آب از زیر زمین در شهرستان … پ – اداره واگذاری زمین برای توسعه کشاورزی در شهرستان … ت – اداره ثبت اسناد املاک در شهرستان … بپردازد یا بپردازند ۲- یکی شخص یا اشخاصی که نتواند یا نتوانند به موقع و به اندازه رشوه خود را به الف – اداره شهرسازی شهرستان … ب – اداره روستا سازی شهرستان … پ – اداره ثبت اسناد املاک شهرستان …بپردازد یا بپردازند این شخص یا اشخاص از طرف مراجع مربوطه به عنوان زمین خوار به اداره دادگستری شهرستان … معرفی می شوند تا درس عبرتی شوند برای ملت بزرگ ایران

    1. با سلام متقابل، با توجه به ماهیت مشاوره ای سایت “حقوق و زندگی” چنانچه سوالی باشد، در عین حال در خدمتیم.

  2. سلام عليکم
    از اطلاعاتی که در اختيار گذاشته ايد سپاسگزارم
    سوال: چگونه می توان تقاضای مالکيت بخشی از اراضی ملی را درخواست و به نتيجه رساند؟

  3. با سلام ، بعضی از زمینها سند تک برگ هم دارند ولی در توضیحات آن نوشته شده است “محاط در منابع طبیعی ” که این جمله مشکوک می باشد . آیا این جمله به این معنی است که زمین مطعلق به منابع طبیعی است ؟ یا به این معنی است که اطراف این زمین مطعلق به منابع طبیعی است؟
    ممنون از شما

    1. با سلام مجدد، چنانکه گفته شد، راه حل حقوقی ابتدا ارجاع امر به کارشناس است.

  4. ُسلام سوال ” اول انقلاب منابع دو هزار متر از زمین من را ملی اعلام کرد چون خرد سال بودم بعد از ۴۰ سال اقدام کردم و متوجه شدم منابع زمینها را بخشید ه به کارمندان خودش واینکه بعد از برسی نقشه از طریق دادگاه متوجه شدم مقداری از زمینم داخل مستثنیات می باشد و دادگاه الباقی را نیز مستثنیات اعلام کرد حالا باید بروم اداره‌ ثبت تا سند جدید بگیرم احتمالا حالا باید با مدیران منابع که این زمینها را کادو گرفته‌اند باید در گیر شوم درظمن آنها اسنادشان ماده ۱۴۸ می باشد ولی بسیار سنگ اندازی میکنن و همه جا آشنا دارندقانون به من کمک می کند یا نه؟

    1. با سلام متقابل، ابتدا از طریق شورای حل اختلاف و ارجاع امر به کارشناس، تقاضای تامین دلیل کنید، سپس با شفاف شدن موضوع به دادگاه محل وقوع ملک، دادخواست خلع ید بدهید‌.

  5. سلام ، در بخشی نوشته شده اگر زمین منابع طبیعی سند شخصی داشته باشد ، سند باطل می شود ….. سوال اینجاست که چرا باید برای زمین منابع طبیعی سند شخصی صادر شود و اگر زمینی سند دارد و با این سند چندبار معامله شده و الان دست آخر مگر می شود سند نفر آخر را باطل کرد ؟

    1. با سلام مجدد، چنانکه گفته شد، راه حل حقوقی ابتدا ارجاع امر به کارشناس است.

  6. سلام من یک قطعه باغ دارم که مستثنیات هست ولی سندش کاغذیه چطور میتونم براش سند محضری بگیرم

  7. ضمن عرض سلام وتبریک سال نو زمینی به متراژ ۲۵۰۰ متر ثبت اجرایی داشتم وآرزوی سند دفترچه ای ملکی سند دفترچه ای ششدانگ با استعلام از جهاد کشاورزی که ۲۵۰۰ متر جزو مستثنیات است دریافت نمودم وزمین در کاشمر میباشد خارج از شهر در اینمدت واین مستثنیات ۳ پلاک بیشتر ندارد متاسفانه دو پلاکهای مجاور من که پدر وپسر هستند ملک اینجانب ۱۰۰۰متر بعنوان راه کنار گذاشتند وچون هیچ راه شهری وروستایی در آن جا نمی‌باشد یک هکتار را دیوار وسیله ووساخته از ۸سال پیش متوجه شدم شکایت خلعیت دادم ودوتا وکیل متاسفانه چون من بومی نیستم پرونده را هی چرخاندن الکی یک شرکت رااوردن به یکباره حکم خلعیت نقض شد ومجددا دادخواست واینبار بدون اینکه هزینه ای بابت کارشناس دریافت کنند یک کارشناس تعیین چندین مرتبه اخذ توضیح از کارشناس و ارجاع به هیت سه نفره والان ۲۵۰۰ متر زمین من ومتصرف هستند کا رشناس بدون هیچ مدرک قانونی ۵۰۰ متر راعنوان کردهو۲۰۰۰ متر جزو منابع ودرحالیکه نامه جهاد ودارم که ۲۵۰۰ متر جزو مستثنیات البته مرکز کا رشناسان شکایت کردم بخاطر تخلف در نظریه ولی متاسفانه به علت تعیین نشدن کارشناس وثوق پرونده واینکه اعتراض به حکم وارسال پرونده به تجدید نظروکیل دوم از پرونده اسکن کرده

    1. با سلام متقابل، پاسخ قطعی و متقن به سوال جنابعالی مستلزم بررسی مدارک و مستندات از نزدیک است…

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

دکمه بازگشت به بالا