حقوق و اقتصاد

آشنایی با ارکان حقوقی سازمان بورس اوراق بهادار

آشنایی با ارکان حقوقی سازمان بورس اوراق بهادار

مقدمه:

امروزه بورس اوراق بهادار به عنوان یکی از مراکز توسعه اقتصادی کشور تلقی می شود. زیرا شهروندان را قادر می سازد تا با داشتن پس انداز های کوچک برای مشارکت در سرمایه مؤسسات تولیدی و خرید سهام آنها نقش آفرینی نمایند. از طرف دیگر جایگاه آن تسهیل تقسیم ثروت بین قشر های گوناگون و ایجاد منافع مشترک بین اجزای جامعه می باشد. آشنایی با ساختار و جایگاه حقوقی ارکان بورس اوراق بهادار و از جمله صلاحیت شورای بورس به عنوان رکن تقنینی و نظارتی بورس و به ویژه آشنایی با ارکان اصلی بازار اوراق بهادار یعنی (کارگزاران بورس) و شناسایی ماهیت عملکرد حقوقی آنها و مسئولیت ها و آثار حقوقی حاکم بر این حوزه از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.

بعلاوه، این نوشتار به بیان حدود و ثغور صلاحیت هیأت داوری بورس به عنوان یکی از مراجع شعبه قضایی و نیز انواع و ماهیت حقوقی اوراق بهادار مورد معامله در این بازار و شرایط پذیرش این اوراق در آن و هم چنین ضوابط و شرایط پذیرش شرکت های تجاری، نحوه احراز شرایط مزبور و پاسخ  به سوالات حقوقی بپردازد.

پرسش: بورس از لحاظ قانونی چه جایگاهی دارد و دارای چه ارکانی است؟

پاسخ: در اصطلاح بورس به محلی اطلاق می شود که در آنجا پاره ای اوراق بهادار یا کالاهای متحد الشکل، تحت ضوابط معینی قیمت گذاری و سپس معاملات، بر روی آنها انجام می گیرد و ارکان آن عبارتند از: شورای بورس، هیأت پذیرش اوراق بهادار، سازمان کارگزاران بورس، هیأت داوری بورس.[۱]

پرسش: قیمت یك سهم تحت تأثیر چه عواملی است؟

پاسخ: قیمت سهم غالباً تحت تأثیر دو گروه از عوامل است: عوامل درونی یعنی وضعیت شركت هایی كه سهام آن ها در بورس مورد معامله قرار می گیرد. عوامل بیرونی كه غالباً شركت ها بر آن كنترلی ندارند، مانند عوامل اقتصادی و سیاسی.

پرسش: سهامداران شركت های پذیرفته شده در بورس از چه مزایایی استفاده می كنند؟

پاسخ: با توجه به امكاناتی كه بورس در اختیار دارد می تواند با اعزام نمایندگان خود به مجامع عمومی شركت ها و از طریق مؤسسات حسابرسی معتمد بورس از تضییع حقوق سهامداران جزء كه از طریق بورس سهامدار شده اند، در شركت جلوگیری نماید. در ضمن اگر سهامداران احتیاج به پول نقد داشته باشند می توانند سهام خود را از طریق این بازار به سهم تبدیل كنند.

پرسش: با چه مبالغی می توان سهام خرید؟

پاسخ: در خرید سهام محدودیتی وجود ندارد و هركس می تواند از یك سهم تا هر تعدادی كه مایل باشد، سهم برای خود، فرزندان صغیر یا افراد تحت تكفل خریداری نماید، و در این زمینه هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد.

پرسش: آیا سهام تمام شركت ها در بورس مورد معامله قرار می گیرد؟

پاسخ: خیر، اولاً شركت ها باید به صورت سهامی عام باشند[۲] و دوم این كه قیمت آن ها در فهرست نرخ های بورس اوراق بهادار درج شده باشد.

پرسش: چگونه می توان به خرید و فروش اوراق بهادار یا سرمایه گذاری در بورس اقدام کرد؟

پاسخ: برای خرید یا فروش سهام باید به یکی از کارگزاران مجاز مراجعه شود. این کارگزاران بر اساس سفارش و در مقابل دریافت کارمزد، اقدام به خرید یا فروش سهام از طریق سامانه معاملاتی بورس تهران خواهند کرد.

پرسش: منظور از کارگزاران مجاز چیست ؟

پاسخ: کارگزاران مجاز، اشخاص حقوقی هستند که مجوز کارگزاری از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده اند و همچنین به عضویت بورس اوراق بهادار تهران درآمده اند.

به عبارت دیگر فقط این کارگزاران، مجاز به خرید و فروش اوراق بهادار در بورس به حساب خود یا مشتریان خود هستند. در شرایط فعلی، حدود یکصد شرکت کارگزاری دارای مجوز فعالیت در بورس تهران هستند.

پرسش: چگونه سفارش های مشتریان وارد سامانه معاملاتی می شود و شیوه اجرای سفارش ها چگونه است؟

پاسخ: سفارش های مشتریان از طریق ایستگاه های معاملاتی کارگزاران که به سامانه معاملاتی متصل است، وارد سامانه معاملاتی می شود. سامانه معاملاتی بورس تهران یک سیستم پیشرفته رایانه ای است که که به صورت خودکار و بر اساس اولویت قیمت و زمان ورود سفارش، سفارش های خرید و فروش وارد شده را با یکدیگر منطبق می کند.

پرسش: چگونه مشتریان گواهی سپرده و وجوه نقد خود را در اختیار کارگزار قرار می دهند ؟

پاسخ: مشتریان باید همزمان با تکمیل فرم سفارش خرید یا فروش، وجوه نقد و گواهی سپرده سهام یا اصل برگه سهام خود را تحویل کارگزار نمایند و کارگزاران مسئول انجام تسویه معاملات با شرکت سپرده گذاری هستند. البته در عمل بیشتر مشتریان ترجیح می دهند که گواهی سپرده سهامی که قبلا خریداری کرده اند نزد کارگزار باقی بماند تا در زمان فروش نیازی به تحویل آن نباشد. همچنین پرداخت وجه خرید سهام هم از طریق واریز به حساب کارگزاری انجام می شود.

پرسش: چگونه می توان از میزان دارایی سهام در شرکتهای بورس مطلع شد؟

پاسخ: با مراجعه به شرکت سپرده گذاری مرکزی و ارائه اسناد و مدارک، یک کد و رمز عبور دریافت می شود که از طریق آن می توان در هر زمانی با ورود به اینترنت و سایت شرکت سپرده گذاری مرکزی اطلاعات سهام را دریافت نمود. همچنین می توان با مراجعه به کارگزاری که سهام از او خریداری شده و حساب نزد وی می باشد، مراجعه حضوری یا غیر حضوری انجام داد تا اطلاعات حساب در اختیارقرار گیرد.

پرسش: اگر فیش واریزی در سیستم ثبت شده و در حساب اینترنتی نیز سند واریزی ثبت شده باشد و به مانده حساب افزایش یابد و لیکن در حساب آنلاین همچنان مانده حساب افزوده نشده باشد، دلیل این مغایرت چیست؟

پاسخ: معاملات آنلاین مانده حسابهای کاربر در ابتدای وقت معاملات بروز می شود و پس از آن در طول ساعات معاملاتی این مانده حسابها با عملیات خرید و فروش تغییر می کنند. بنابراین چنانچه تمایل به استفاده از مبلغ واریزی در معاملات آنلاین باشد، باید یک روز قبل نسبت به واریز مبلغ و ثبت فیش واریزی اقدام شود.

پرسش: چگونه فروشندگان سهام پول خود را دریافت می کنند؟

پاسخ: تسویه معاملات، سه روز پس از انجام معامله صورت می گیرد. این تسویه به صورت خالص (مجموع فروش – مجموع خرید) و در سطح کارگزار است و کارگزاران بر اساس خالص خریدها و فروش های انجام شده، بدهکار یا بستانکار، شرکت سپرده گذاری خواهند بود. کارگزاران خالص خرید (خرید بیشتر از فروش) خالص تعهدات خود را به حساب شرکت سپرده گذاری واریز و کارگزاران خالص فروش (فروش بیشتر از خرید) ما به التفاوت فروش را از شرکت سپرده گذاری دریافت خواهند کرد. به عبارت دیگر، در مجموع پرداخت های شرکت سپرده گذاری معادل دریافت های آن خواهد بود. زیرا در مقابل یک کارگزار بدهکار یک کارگزار بستانکار وجود دارد.

تسویه مشتریان با کارگزاران هم پس از تسویه کارگزار با شرکت سپرده گذاری انجام می شود و کارگزار وجوه مربوط به فروش را به حساب فروشنده واریز و یا به صورت نقدی به وی پرداخت می کند. خریداران هم باید همزمان با ارسال دستور خرید، وجه آن را به حساب کارگزار واریز کنند.

پرسش: در صورت بروز هر گونه اختلافی در معاملات بورس، مرجع حل اختلاف کجاست؟

پاسخ: به موجب قانون در صورت بروز هرگونه اختلافی بین کارگزاران، بازارگردانان، معامله‌گران، مشاوران سرمایه گذاری، ناشران، سرمایه‌گذاران و سایر اشخاص ذیربط ناشی از فعالیت حرفه‌ای آنها، کانونی مأمور رسیدگی به کلیه اختلافات فعالان بازار سرمایه است که در صورت عدم حصول توافق در “کمیته سازش” در این کانون‌ها، موضوع به هیات داوری ارجاع داده خواهد شد.

پرسش: ترکیب هیأت داوری چگونه است؟

پاسخ: هیات داوری متشکل از سه عضو می‌باشد که یک عضو توسط رئیس قوه قضائیه از بین قضات با تجربه و دو عضو از بین صاحبنظران در زمینه‌های اقتصادی و مالی به پیشنهاد سازمان و تایید شورا، به اختلافات رسیدگی می‌نمایند. ریاست هیات داوری با نماینده قوه قضائیه خواهد بود و مدت ماموریت اعضای اصلی و علی البدل دو سال می‌باشد و انتخاب مجدد آنان حداکثر برای دو دوره دیگر بلامانع است.[۳]

پرسش: آراء هیأت داوری چگونه قابل اجراء و شکایت است؟

پاسخ: آرای صادره از سوی هیات داوری قطعی و در حکم اسناد لازم‌الاجرا است و اجرای آن به عهده دوایر اجرای ثبت اسناد و املاک می‌باشد. لیکن بلحاظ اینکه جزو مراجع شبه قضایی تلقی می شوند، از لحاظ شکلی و از حیث رعایت قوانین و مقررات در دیوان عدالت اداری، قابل شکایت می باشند.

________________________________________________________________________________________________________

[۱] – ماده ۲ قانون تاسيس بورس اوراق بهادار(مصوب ارديبهشت ۱۳۴۵). حسب ماده ۳ قانون مذکور اعضای شورای بورس عبارتند از: ‌دادستان کل کشور یا معاون او. ‌رییس کل بانک مرکزی ایران یا قائم مقام او. ‌معاون وزارت اقتصاد. ‌خزانه‌دار کل. ‌رییس کانون بانک‌ها یا نماینده او. ‌رییس اتاق صنایع و معادن ایران یا نماینده او. ‌رییس اتاق بازرگانی تهران یا نماینده او. ‌رییس هیأت مدیره بورس. ‌سه نفر شخصیت مالی و اقتصادی به پیشنهاد وزراء دارایی و اقتصاد و تصویب هیأتوزیران برای مدت سه سال با امکان تجدید انتخاب آنان. ‌ریاست شورای مزبور به عهده رییس کل بانک مرکزی ایران و در غیاب او به عهده قائم مقام رییس بانک مرکزی خواهد بود

[۲] – بر اساس ماده ۲ آیین نامه شرایط و ضوابط سهام در بورس اوراق بهادار و در اجراي مواد ۴ و۶ قانون تاسيس بورس اوراق بهادار(مصوب ارديبهشت ۱۳۴۵) از جمله ضوابط پذيرش سهام شركتها در تابلو دوم تالار اصلي عبارت است از اینکه؛ شركت بايد سهامي عام باشد.

[۳]  ‌مطابق ماده ۱۸ قانون تاسيس بورس اوراق بهادار(مصوب ارديبهشت ۱۳۴۵) هر یک از طرفین اختلاف می‌توانند ‌موضوع درخواست خود را به اطلاع هیأت داوری رسانده و تقاضای صدور رأی نمایند. هیأت داوری بورس باید فی‌المجلس به موضوع اختلاف ‌رسیدگی و رأی خود را اعلام نماید. ‌در صورتی که رسیدگی و اعلام رأی در همان جلسه ممکن نباشد هیأت داوری باید حداکثر ظرف سه روز رأی خود را صادر و اعلام کند. رأی این هیأت‌لازم‌الاجراء است و اداره ثبت اسناد مکلف است که طبق مقررات راجع به اجراء اسناد رسمی آن را اجراء کند.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا