دایره جرائم سایبری

جرائم سایبری و نکاتی چند

در تعریف محدود، اگر رایانه صرفاً ابزار و وسیله ارتکاب جرم باشد، نمی توان آنرا جرم در زمره جرائم کامپیوتری قلمداد کرد. اما در تعریف گسترده هر فعل یا ترک فعلی که از طریق یا به کمک سیستم های کامپیوتری رخ می‌دهند جرم کامپیوتری قلمداد می شود، که از این دیدگاه به سه دسته تقسیم می‌شوند:

دسته اول از جرائم کامپیوتر و تجهیزات کامپیوتری، موضوع جرایم سنتی مثل سرقت، تخریب تجهیزات و … هستند. در دسته دوم کامپیوتر وسیله و ابزار ارتکاب جرم است و از آن برای جعل مدرک، گواهینامه و … استفاده می شود. در دسته سوم جرایم محض، جرائمی مانند هک یا ویروسی کردن که صرفاً در فضای سایبر (مجازی) اتفاق می‌افتد.

در خصوص مسئولیت کیفری این حوزه، یکی از مسائل قابل توجه در برخورد با این دسته ای جرائم این است که، “فضای سایبر ویژگی هایی دارد که برخاسته از طبیعت این فضای نوین، اما سترگ و جهانی است. در واقع، با بررسی این ویژگی ها (مانند گستردگی، محدود نبودن به مرزهای جفرافیایی، عدم حاکمیت عوامل کنترل اجتماعی، فراوانی جرم و بزه دیدگان، بقای آثار مجرمانه و مشکلات تعقیب و تحقیق جرائم و اجرای احکام کیفری) مشخص خواهد شد که چرا دشواری ها و در بسیاری موارد، عدم امکان کنترل این فضا به مدل نوینی از مسئولیت کیفری نیاز دارد.”[۱]

حوزه جرائم پیامکی

برخی از جرائم سایبری از طریق پیامک های متنی، تصویری و یا ارسال کلیپ از طريق تلفن همراه صورت می پذیرد. توضیح اینکه در قوانین کیفری جاری، جرایم به سه دسته تقسیم می‌شوند:

۱) جرايم عليه اموال و مالكيت که منظور جرايمي است كه بر ضد اموال فيزيكي و دارايي شخص ارتكاب مي‌يابد مانند سرقت و كلاهبرداري،

۲) جرايمی عليه امنیت مانند قتل كه گاه بر جسم و جان انسان تاثیر می‌گذارد.

۳) جرايمی عليه اشخاص مانند توهين و‌ افترا که آبرو و حیثیت معنوي افرد را خدشه دار مي‌کند و اگر مزاحمت پیامکی همراه با توهین باشد در اینجا دو جرم اتفاق می‌افتد. نتیجه اینکه “مقررات تعدد معنوی اجرا خواهد شد. گاه ممکن است این نوع مزاحمت، با ایجاد هراس در طرف مقابل، موجب مرگ یا صدمه بدنی وی شود. در این حالت…مقررات راجع به قتل و صدمات جسمانی، اعم از عمدی و غیر عمدی، قابل اعمال خواهد بود.”[۲]

باید اضافه کرد توهین عبارت از رفتار عمدی خلاف قانون است که به موجب عرف باعث وهن شود. رکن مادی این جرم رفتار مادی موهن نسبت به فرد معین است. رکن معنوی آن قصد و علم به اهانت آمیز بودن رفتار است.

بنابراین به لحاظ اینکه بستر ارتكاب جرايم پیامکی از طريق ارسال پیامک‌ اعم از نوشتاری، صوتي و تصويري است، می توان اين جرايم را در زمره جرایم عليه حيثيت معنوي و رواني اشخاص دسته‌بندی کرد.[۳] و همين‌‌كه به قصد مزاحمت پیامک ارسال شود جرم محقق شده و مقيد به اين نيست كه حتماً موجب آزار و اذیت مخاطب شده باشد. البته از آنجایی که ادله سنتي مثل شهادت در اثبات اين جرم نقش دارای اهمیت کمتری هستند، بهترين شيوه براي اثبات آن، استعلام از مخابرات است.

در خصوص مجازات مرتکبین این دسته از جرائم، بر اساس قانون ‌هرگاه کسی به وسیله تلفن یا دستگاه‌های مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات (شامل قطع تلفن به مدت یک هفته برای بار اول، به مدت سه ماه برای بار دوم و قطع دائم برای بار سوم)، مرتکب به حبس از یک ماه تا شش ماه محکوم خواهد شد.[۴]