حقوق و جامعه

خیانت جنسی با چاشنی اخلاق!!

✍️ مجتبی لشکربلوکی

 

?مشروبات الکلی مصرف نمیکرد و سیگار نمی‌کشید و عاشق هنر و موسیقی و نقاشی بود. از آزار دیدن حیوانات ناراحت می‌شد و برای اولین بار در تاریخ اروپا، قوانین حمایت از حیوانات را وضع کرد. وی حامی محیط زیست و خانواده بود و به زنان احترام میگذاشت. اما او یکی از بزرگ ترین کشتارهای وسیع طول تاریخ را رقم زد: هیتلر را می گویم. این ویژگی‌های مثبت در کنار بی رحمی منجر به کشتارهای وسیع گیج کننده به نظر می رسد. اینگونه نیست؟ این تضادها فقط در هیتلر مشاهده نمیشود، بلکه بی‌رحم‌ترین شکنجه‌ گران هم چه بسا پدرانی دلسوز باشند و از دیدن زخمی در انگشت فرزندشان اشک در چشمانشان حلقه بزند و چه بسا قاچاقچیانی که به امانت داری، صداقت، سلامت در زندگی خانوادگی اهمیت بسیار می دهند. پرسش اصلی این است که چطور انسانهایی که باور قوی به ارزشهای اخلاقی دارند و در سایر بخشهای زندگی دل‌رحم اند می‌توانند دست به اعمال غیراخلاقی وحشتناک بزنند؟

?استاد دانشگاه استنفورد بندورا به این موضوع پرداخته و جواب او به این مساله چنین است: افراد معمولا دست به اعمال ناپسند نمی‌زنند مگر آنکه جنبه‌های غیراخلاقی آن اعمال را برای خودشان توجیه کرده باشند. او شش مکانیزم شناختی- روانی را که انسان ها به کار می گیرند را معرفی کرده است:

?مکانیزم شستشوی اخلاقی: با تاکید بر اهداف متعالی، رفتار غیراخلاقی طوری توجیه میشود که قابل دفاع یا حتی ستایش‌آمیز به نظر برسد. تروریستهای انتحاری که حتی ممکن است در زندگی شخصی به یک مورچه نیز آزار نرسانند با همین روش اقناع می شوند: پاک کردن زمین از زشتی و پلشتی. رفتار زشت با هدفی متعالی شستشو داده می شود و تبدیل به عملی توجیه پذیر و اخلاقی می شود.

?مکانیزم تلطیف لغوی: نامگذاری یک فعل غیراخلاقی با کلمات متفاوت که باعث می شود زشتی آن کمتر شود.‌ مثلاً رهبران نازی کشتار یهودیان را «پاکسازی اروپا» می نامیدند. به جای خیانت جنسی به همسر گفته می شود «شیطنت کوچولو». در فرهنگ خودمان هم اشتباهات و خطای فردی را با این جمله که شیطون گولم زد تلطیف لغوی می کنیم.

?مکانیزم قياس با نمونه های بدتر: در این روش فرد با مقایسه رفتار خود با نمونه هایی بدتر از سوی دیگران از عذاب وجدان خود کم میکند. «بابا! طرف سه هزار میلیارد تومان برده و خورده، حالا شما به هزار و پانصد تومان ما گیر دادی؟»

?مکانیزم انتقال مسئولیت: فرد در این حالت مسئولیت را به گردن یک منبع خارجی می‌اندازد یا آن را میان جمع بزرگتری تقسیم می‌کند. در قتل عام “می لای” یک گروه از سربازان امریکایی، پانصد غیر نظامی ویتنامی را شکنجه کردند، مورد تجاوز قرار داند، کشتند و بدن بعضی‌ها را مثله کردند. وقتی ۱۴ نفر از افسران بابت این ماجرا محاکمه شدند مسئولیت را به گردن مافوق انداختند و البته رفع اتهام هم شدند!

?مکانیزم انسانیت‌زدایی از قربانی: منطق کلی این روش مادون انسان در نظر گرفتن سایرین است. هرچه کیفیت انسانی قربانی بیشتر خدشه دار شود، آسیب رساندن به او سهل‌تر میشود. کاکاسیا خواندن برده ها، کم عقل دانستن زنان و شهروند درجه دو دانستن اقلیت ها، مزاحم خواندن مهاجرین در واقع آماده سازی برخوردهای زشت و خشن با اینهاست.

?مکانیزم قربانی مقصر: در این روش خود قربانی مسبب اصلی شرارت قلمداد میشود. کارگرانی که بدرفتاری کارفرما را دلیل دزدی خود میدانند، متجاوزی که میگوید سر و وضع قربانی تحریک آمیز بوده نمونه‌هایی ازاین مکانیزم هستند (برداشتی آزاد از نوشته محسن حسن‌زاده از کانال صدانت)

?تجویز راهبردی

اگر صادقانه بنگریم همه ما در معرض این شش مکانیزم هستیم. هر کدام از ما؛ کم کاری، کم فروشی، حق خوری، بدقولی، خیانت در امانت، دروغ گویی، دزدی، پارتی بازی، تهمت زنی، تخریب شخصیت خود را با همین شش مکانیزم انجام می دهیم. می توانیم برای یک هفته روی رفتارهای خود متمرکز شویم و از خود بپرسیم:

۱. آیا من در دام شسشتوی اقدامات غیراخلاقی با تکیه بر اهداف به ظاهر اخلاقی افتاده ام؟ (هدف وسیله را توجیه و شستشو می کند؟!)
۲. آیا من با دستمالی واژه ها، لغت سازی در دام تلطیف لغوی افتاده ام و دارم برای اعمال غیراخلاقی ام، روکش های زیبا یا قابل تحمل فراهم می کنم؟
۳. آیا من با مغالطه مقایسه، عملا دارم می گویم که چون کسی، زمانی، در جایی از دنیا عمل زشتی انجام داده است پس من هم می توانم و دیگر اشکالی ندارد؟
۴. آیا صرفا اینکه یک مقام بالاتر دستور داده دلیل خوبی برای انجام یک عمل است؟ و هر عمل زشتی را می شود با تکیه به مامورم و معذورم توجیه کرد؟
۵. در ضمیر ناخودآگاه خودم چه کسانی را انسان تر از دیگران می دانم و چه نژاد یا قبیله ای را در درجه پایین تر از خودم می دانم؟ اینکه تفاوت قائل شوم و برخی را انسان تر بدانم، این سرآغاز شرارت و جنايت است.

به نقل از: شبکه جامعه شناسی علامه
@Atu_sociology

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا