آثار تحصیل و ترک تابعیت
ممکن است شخصی با درخواست تابعیت ایران و موافقت دولت ایران با آن، به تحصیل تابعیت ایران نائل شود. حال مسألهای که در اینجا مطرح میشود، این است که تحصیل تابعیت ایران از سوی پدر (یا شوهر) چه تأثیری بر تابعیت سایر اعضای خانواده (فرزندان یا زوجه) ممکن است داشته باشد؟
۱) آثار تحصیل تابعیت پدر نسبت به اولاد
نسبت به اولاد کبیر: مطابق قانون، تابعیت ایرانی پدر به هیچ وجه درباره اولاد کبیر وی که در تاریخ تقاضانامه به سن ۱۸ سال تمام رسیدهاند، مؤثر نیست.
زیرا افراد مزبور به حد رشد عقلی و فکری رسیدهاند و تحت ولایت پدر خود قرار ندارند و دارای استقلال هستند. به همین دلیل لزومی ندارد که دارای تابعیتی هماهنگ با سایر اعضای خانواده باشند.
نسبت به اولاد صغیر: هرگاه شخصی تغییر تابعیت دهد و به تابعیت ایران درآید و صاحب فرزندان صغیری باشد، این فرزندان نیز به تبع پدر، تغییر تابعیت مییابند و به تابعیت جدید پدر (ایران) پذیرفته میشود.
۲) آثار تحصیل تابعیت زوج نسبت به زوجه
همسر شخصی که تابعیت ایرانی تحصیل کرده است، نیز به عنوان تبعه ایرانی شناخته میشود اما زوجه ظرف مدت یک سال از تاریخ صدور سند تابعیت شوهر، میتواند اظهاریه کتبی مبنی بر پذیرش تابعیت مملکت سابق شوهر خود را به وزارت امور خارجه تسلیم کرده و به تابعیت سابق شوهر خود بازگردد.
قانونگذار ایرانی، به این دلیل اقدام به وضع این قانون کرده است که بدون اختیار زن خارجی و تنها به جهت تبعیت او از شوهر، برایش محدودیتی ایجاد نکند لذا بر اساس ماده فوقالذکر، اگر زوجه بخواهد، میتواند به تابعیت سابق شوهر خود رجوع کند. ادامه…
آثار ترک تابعیت
اشخاصی که به طور قانونی تابعیت ایران را ترک کردهاند، دیگر ایرانی قلمداد نشده بلکه بیگانه محسوب میشوند بنابراین از آن پس، از کلیه حقوق، مزایا و تکالیفی که برای ایرانیان مقرر شده است، محروم خواهند بود.
حال مسألهای که در اینجا قابل طرح بوده، این است که ترک تابعیت پدر (شوهر) یا مادر چه تأثیری ممکن است بر مسأله تابعیت فرزندان یا زوجه داشته باشد؟
۳) آثار ترک تابعیت نسبت به اولاد
اطفال اشخاصی که بر طبق قانون اقدام به ترک تابعیت ایران کردهاند، اعم از اینکه اطفال اشخاص مزبور، صغیر یا کبیر باشند، از تابعیت ایران خارج نشده و ایرانی محسوب میشوند؛ مگر اینکه اجازه هیات وزیران شامل حال آنان هم باشد.
این شرایط عبارت است از اینکه ترککننده تابعیت ایرانی، زن بیشوهر باشد؛ فرزندان او به سن ۱۸ سال تمام نرسیده یا به جهات دیگر محجور و بدون پدر و جد پدری باشد و نیز اینکه در اجازه هیات وزیران به آن تصریح شده باشد.
۴) آثار ترک تابعیت نسبت به زوجه
زوجه شخصی که تابعیت ایران را ترک کرده است، همانند فرزندان آن شخص از تابعیت ایران خارج نمیشود، مگر اینکه اجازه هیأت وزیران شامل حال او نیز باشد.
قانونگذار ایرانی تابعیت ایرانی زوجه را در این حالت باقی دانسته است و تنها در صورتی امکان ترک تابعیت زوجه وجود دارد که این امر در تقاضانامه شوهر مبنی بر ترک تابعیت درج شود و هیأت وزیران نیز این امر را اجازه دهد.
وضعیت تابعیت اشخاص حقوقی
در خصوص تابعیت شرکت های تجاری، مقررات جاری مقرر میدارد «اقامتگاه شخص حقوقی محلی است كه اداره شخص حقوقی در آنجا است.» همچنین قانون مدنی اقامتگاه اشخاص حقوقی را مركز عملیات آنها میداند و در واقع اقامتگاه اشخاص حقوقی را مركز اصلی شركت آنها تعریف میکند. در نتیجه براساس قانون تجارت ایران، هر شرکتی که در ایران تشکیل شده و مرکز اصلی آن در ایران باشد، ایرانی است البته بر این اصل استثنائاتی نیز وارد است.
بهعنوانمثال هر بانکی که بیش از ۴۰ درصد سرمایه آن متعلق به اشخاص حقیقی اتباع خارجی باشد، از نظر این قانون بانک خارجی محسوب شده و باید تحت عنوان بانک خارجی به ثبت برسد همچنین از نظر این ماده، هر شخص حقوقی که ۱۰۰ درصد سرمایه آن متعلق به اشخاص اتباع ایران نباشد خارجی تلقی میشود. ضمن اینکه شرکتهای هواپیمایی که بیش از ۴۹ درصد سهامشان متعلق به اتباع بیگانه است، بهحکم مقررات تأسیس نوسانات حمل و نقل هوایی و دریایی، خارجی تلقی میشوند.
در پاسخ به این سوال که علل ضرورت داشتن تابعیت برای اشخاص حقوقی چیست، باید گفت:
۱- مسأله تابعیت باعث میشود تمامی اعمال شرکت از تأسیس تا انحلال، تحتنظر قانون متبوع مورد بازبینی و بررسی قرار گیرد.
۲- امتیازاتی که قانونگذار برای اتباع یک کشور مقرر میدارد، از مواردی است که ضرورت داشتن تابعیت را برای شرکتها ضروری میکند.
۳- از دیگر فواید داشتن تابعیت برای شرکتها، حمایت دیپلماتیکی است که دولتها مکلفند نسبت به شرکتهای متبوع داشته باشند.
۴- داخلی یا خارجی بودن یک شرکت هنگام اعمال برخی معافیتهای مالی، حائز اهمیت میشود که این معافیتها به موجب کنوانسیون یا قانونهای داخلی تعیین میشوند.
۵- یکی از امتیازاتی که شرکتهای داخلی نسبت به خارجی دارند، معافیت از اخذ اجازه برای انجام فعالیتهای اقتصادی است؛ به بیانی دیگر، شرکتهای خارجی در صورتی میتوانند فعالیت اقتصادی داشته باشند که اجازه مخصوص به آنها اعطا شود که اتباع داخلی از اخذ این اجازه معافند و بهراحتی میتوانند فعالیتهای اقتصادی خود را انجام دهند.
۶- مقررات ارزی، برای شرکتهای خارجی در انتقال ارز به خارج از کشور محل شرکت، شرایط آسانتری قائل شده است.