مقدمه: از آنجاییكه هنگام خرید خودرو نمیتوان صرفاً به رویت ظاهری آن اکتفا کرد، لذا اقتضا دارد با شناسایی كامل آن توسط اهل خبره دست به چنین کاری زده شود. بهویژه اینکه لازم است از جنبههای مختلف از جمله از نظر فنی، بدنه، موتور و از همه مهمتر مدارك قانونی مالكیت و تطبیق یا عدم تطبیق مدارك با مشخصات و بقیه قسمت های آن مانند شماره موتور، شاسی، بدنه و نیز تسویه خلافی و عوارض و بدهیهای قانونی، موضوع بیمهنامه و در رهن نبودن آن، مورد بررسی قرار گیرد.
شایان ذکر است كه در صورتیكه خریدار مستقیماً از فروشنده اقدام به خرید خودرو نماید، در صورت بروز اختلاف و مراجعه به دادگستری، امكان تكذیب موارد ادعایی از طرف مقابل وجود دارد. لیکن چنانچه از مشورت كارشناس بهره گیری شود و همچنین معامله با حضور در بنگاه صورت پذیرد، حداقل میتوان در دادگاه از شهادت آنان در جهت اثبات موارد ادعایی خود استفاده نمود. بههمین جهت لازم است اینگونه معاملات در فرمهای مخصوص انتقال خودرو در بنگاههای معتبر و ممهور به مهر مسئول آن انجام شود تا از استحکام بیشتری برخوردار گردد.
نکات لازم هنگام معامله در مراکز خرید و فروش
از جمله محلهایی که امکان نقل و انتقال خودرو دست دوم را تسهیل میکند، مراجعه به مراکز خرید و فروش خودرو میباشد. در این ارتباط ابتدا لازم است که از سلامت باطنی و ظاهری آن مطمئن شویم. ابتدا ضرورت دارد که برگه تأیید سلامت فنی از کار‌شناسانی که در چنین مراکزی مستقر هستند اخذ و سپس باید بیع نامهای تنظیم شود.
در زمان تنظیم بیعنامه ضمن پرداخت کمترین مبلغ بیعانه، در خصوص شماره شاسی خودرو و نیز مدارک آن دقت شود و پس از تطبیق با آنچه که در بیع نامه ذکر شده اقدام به امضا گردد. زیرا ممکن است خودروی دیگری نشان داده شود و هنگام تنظیم بیعنامه مشخصات یک خودرو معیوب یا مشکل‌دار درج گردد.
در پی تعویض پلاک، برگ‌سبزی صادر خواهد شد که به منزله مالکیت قطعی خودرو نمیباشد، بلکه برای تنظیم سند قطعی باید به شرح ذیل به یکی از دفترخانههای اسناد رسمی مراجعه شود. زیرا بهجهاتی از جمله اینکه احراز شود هیچیک از دو طرف معامله ممنوعالمعامله نیستند و نیز مطابق ماده ۲۹ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی طرفین باید نقل و‌انتقال خودرو را به وسیله سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی انجام دهند و هر دو طرف معامله باید برای بررسی اصالت وسیله نقلیه، هویت مالک، پرداخت جریمهها و دیون معوق و تعویض پلاک به راهنمایی و رانندگی مراجعه کنند.
ضرورت تنظیم سند رسمی انتقال
توصیه اولیه در خصوص خرید خودرو بهویژه موارد دست دوم آن همان طریقی است که فوقاً اشاره شد. لیکن مواردی پیش میآید که جهت تنظیم سند رسمی انتقال، الزاماً ضرورت ندارد که قبل از انتقال رسمی خودرو، قرارداد عادی از قبل در یکی از بنگاههای فروش خودرو یا خارج از آن تنظیم شده باشد. بلکه فروشنده و خریدار، نیز میتوانند مستقیماً در یکی از دفترخانههای اسناد رسمی حاضر شده و اقدام به تنظیم سند انتقال نمایند.
در زمان تنظیم سند رسمی، ضمن ارائه برگ‌سبز خودرو، اسناد هویتی مانند شناسنامه و کارت ملی، برگ تسویه عوارض شهرداری لازم است که پرداخت آن برعهده فروشنده است. متعاقباً باقیمانده پول خرید خودرو به فروشنده پرداخت و در قبال آن برگ تسویه عوارض، بیمهنامه و کارت سوخت دریافت سپس سند رسمی امضا میشود. برخی از هزینه‌های تشریفات قانونی مانند کارمزد دفترخانه یا هزینه تنظیم بیعنامه بهعهده فروشنده است و هزینه‌های تعویض پلاک را خریدار باید بپردازد.
یکی از مسائل مهمی که یادآوری آن لازم است اینکه؛ ضرورت اقدامات فوق بهویژه فک پلاک از آنجا ناشی میشود که چنانچه خریدار با پلاک فروشنده اقدام به ترّدد نماید، صرفنظر از هرگونه تخلفات راهنمایی و رانندگی که امروزه از طریق دوربینها متوجه صاحب پلاک است، خطر بزرگتری که مربوط به وی میشود اینکه، در صورت ارتکاب جرائمی از قبیل آدم ربایی و حمل مواد مخدر با خودروی موضوع معامله، قاعدتاً مسئولیت اولیه آن بر عهده صاحب پلاک خواهد بود. مضافاً اینکه در شرایط جاری قرار گرفتن در چرخههای دادرسی کیفری و رهایی از آثار آن، عواقب ناگواری را به دنبال دارد که بهتر است از همان ابتدا با آن برخورد شود.
بدیهی است در صورت تنظیم قرارداد عادی فروش در بنگاه معاملاتی خودرو، لازم است روز مشخصی جهت حضور طرفین در دفترخانه تعیین شود تا طرفین در آن زمان در دفترخانه مورد نظر حاضر شوند و سند رسمی انتقال را امضاء نمایند. در غیر اینصورت برای صدور سند رسمی و یا در مواری جهت اخذ مانده بهای معامله، نیاز به طرح دعوی در دادگستری است که ذیلاً به تفصیل آن پرداخته میشود.
تشریفات دادرسی در صورت بروز اختلاف
در برخی از موارد، فروشنده بهدلایل مختلف از حضور در دفترخانه اسناد رسمی جهت انتقال ملک یا خودرو امتناع می نماید. در چنین حالتی در صورتیكه در قرارداد عادی زمان حضور در محضر جهت تنظیم سند مشخص شده باشد، خریدار از دفترخانه مزبور گواهی عدم حضور فروشنده را دریافت مینماید. در صورتیكه زمان و مكان حضور در قرارداد عادی مشخص نشده باشد، خریدار میتواند از طریق اظهارنامهای، زمان و دفترخانه معینی را مشخص و از فروشنده درخواست نماید كه در زمان و مكان مقرر جهت تنظیم سند رسمی انتقال حضور یابد. در این مورد نیز در صورت عدم حضور فروشنده، خریدار گواهی عدم حضور فروشنده را از دفترخانه مزبور اخذ مینماید. متعاقباً از طریق طرح دعوی در دادگستری محل اقامت فروشنده یا دادگستری محل وقوع عقد دادخواستی مبنی بر الزام خوانده به تنظیم سند رسمی اقدام کند.
متقابلاً چنانچه در موعد مقرر مبالغ مانده ثمن به فروشنده پرداخت نشود، وی باید به طرق مقتضی اعلام فسخ شود که از جمله آنها این است که به استناد ماده ۱۵۶ آیین دادرسی مدنی اظهارنامهای برای طرف مقابل میفرستد و سپس تأیید فسخ را از دادگاه درخواست نموده و در پی آن باشد حق انتقال مورد معامله را به غیر دارد.
در پایان لازم بذکراست که کلیه اختلافات در خصوص خودرو، اگر ارزش خریداری شده آن زیر ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده باید در شورای حل اختلاف حوزهای که معامله در آن انجام شده مطرح شود. لیکن چنانچه ارزش آن بالای مبلغ فوق باشد در دادگستری آن حوزه بررسی خواهد شد.
